LỊCH SỬ LÂU ĐỜI CỦA CHỢ BÌNH TÂY

Chợ Bình Tây là đầu mối sỉ hàng hóa lớn của Thành phố Hồ Chí Minh. Hàng hóa ở đây được đưa đi phân phối khắp nơi trong cả nước, thậm chí bán sỉ sang thị trường Campuchia và nhiều nước khác. Đây cũng là nơi thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước tham quan.

Chợ Bình Tây do ông Quách Đàm (tức Thông Hiệp) một người Hoa gốc Triều Châu bỏ tiền ra đầu tư xây dựng năm 1928 rồi tặng lại cho chính quyền thành phố. Ông là thương gia nổi tiếng giàu có bậc nhất thời bấy giờ, chuyên buôn bán lúa gạo ở vùng Chợ Lớn và vùng Đồng bằng sông Cửu Long. 

Bức tượng gốc chân dung của ông Quách Đàm hiện được đưa về bảo quản và trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM

KIẾN TRÚC ĐỘC ĐÁO CỦA CHỢ BÌNH TÂY

Để xây dựng nên chợ Bình Tây, ông Quách Đàm đã thuê kỹ sư người Pháp thiết kế theo kỹ thuật phương Tây, nhưng lại mang đậm nét kiến trúc Á Đông. Phố và nhà lồng chợ do nhà thầu danh tiếng - Công ty Tàu Cuốc (Công ty Xáng) Đông Dương xây dựng. Khi khu chợ khai trương vào năm 1930, nó trở thành là ngôi chợ đồ sộ, quy mô hiện đại bậc nhất ở Nam Kỳ lúc bấy giờ. 

Khu chợ có diện tích khoảng 25.000m2 gồm 4 khu nhà quây xung quanh một sân ở giữa theo hình chữ Khẩu. Các mái chợ được lợp bằng ngói âm dương kiểu chồng lớp để tạo sự thông thoáng. 

Phía trước cổng chính đi vào chợ có một tháp đồng hồ vươn cao có 4 mặt và được chạm khắc "lưỡng long chầu châu" và các họa tiết nổi bật.

Phần mái ở các góc chợ uốn lượn, có đắp họa tiết rồng phượng theo kiến trúc của chùa chiền phương Đông.

Khoảng sân trời rộng rãi, thoáng mát ở giữa chợ là nơi đặt tượng ông Quách Đàm, được bà con tiểu thương thờ cúng, coi như Thần Tài của khu chợ. 

Chợ có 12 cổng nhỏ thông ra bốn hướng và một cổng chính trực diện bến xe Chợ Lớn; là cửa ngõ về các tỉnh miền Tây Nam Bộ, thuận lợi cho giao thông, vận chuyển hàng trên bến dưới thuyền.

Với lịch sử lâu đời, chợ Bình Tây đã được trải qua nhiều cuộc trùng tu, nâng cấp và sửa chữa, đặc biệt là cuộc trùng tu toàn diện vào tháng 11 năm 2016 với tổng kinh phí đầu tư cải tạo toàn diện chợ là 104 tỷ đồng, kèm hơn 10 tỷ đồng đầu tư làm chợ tạm; toàn bộ nguồn vốn đều do tiểu thương đóng góp. Số tiền nói trên tích cóp được từ tiền thuê bao sử dụng sạp của tiểu thương trong vòng 10 năm. Ngày 15 tháng 11 năm 2018, chợ Bình Tây đã chính thức hoạt động trở lại với hơn 1400 sạp đủ các mặt hàng phục vụ người dân ở cửa ngõ phía Tây thành phố và các tỉnh lân cận sau hai năm tạm ngưng tu sửa. Tổng cộng cả các sạp nằm ở mặt tiền và bao quanh mặt chợ lên đến hơn 2000 sạp. Suốt 2 năm công trình được sửa chữa, hơn 1.000 tiểu thương chợ Bình Tây được dời sang kinh doanh tại khu chợ tạm được dựng bằng tôn trên đường Tháp Mười, nằm trước cổng chính chợ.

Qua 3 lần trùng tu, cải tạo, ngôi chợ vẫn giữ được nét kiến trúc cũ, mang đậm truyền thống Á Đông kết hợp kiến trúc xây dựng hiện đại phương Tây, tạo nên điểm nhấn độc đáo cho công trình đã được TP.HCM xếp hạng di tích. Đây cũng là điểm đến ưa thích của nhiều khách du lịch nước ngoài khi muốn tìm hiểu về đời sống lịch sử văn hóa của TP. HCM.

Năm 2015, Chợ Bình Tây được Trung tâm Bảo tồn di tích thuộc Sở Văn hóa, thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, Hội đồng xét duyệt di tích Thành phố Hồ Chí Minh công nhận di tích kiến trúc nghệ thuật tại Thành phố Hồ Chí Minh.

CÁC NGÀNH HÀNG CỦA CHỢ BÌNH TÂY

Với tuổi đời đã gần 100 năm, Chợ Bình Tây được xem như là một trong những ngôi chợ đầu  mối lâu đời nhất tại TP HCM. Chợ Bình Tây nằm trong khuôn viên rộng 25.000 m2, nằm giữa 4 tuyến đường Tháp Mười - Lê Tấn Kế - Phan Văn Khỏe - Trần Bình. Chợ này có mặt bằng hình chữ nhật, 12 cổng (gồm cả chính lẫn phụ) và được thiết kế theo lối kiến trúc Á Đông.

Chợ Bình Tây hiện nay có trên 2.300 quầy sạp kinh doanh (2358) với hơn 30 nhóm ngành hàng. Các ngành hàng chủ lực bao gồm: Gia vị (bào ngư, vi cá, bong bóng cá, kim châm, các loại nấm… phục vụ nấu ăn), Mứt, bánh các loại, Quần áo may sẵn, Giày dép, Túi xách da, Đồ gia dụng (sành sứ, nhựa, nhôm, inox...), Bách hoá tổng hợp, Trang sức xi mạ, Vàng bạc đá quí….. 

Chợ Bình Tây được chia làm 5 khu vực chính:

Khu vực Tầng trệt: bao gồm cả mặt tiền chợ đường Tháp Mười. Các ngành hàng chủ lực là: sành sứ, nhang đèn, đinh kẽm, gia vị, nylon - áo mưa, giày dép, túi xách, tranh ảnh - đồ cưới, vải sợi, nhựa, nón, đồ nhôm, dao kéo, trang sức - xi mạ, túi nylon, đồ hộp, mứt trái cây, điện thoại
Khu vực tầng lầu: có các mặt hàng chủ lực là: quần áo may sẵn, bách hoá, bánh kẹo
Khu vực Trần Bình: Là khu vực mới được xây dựng sau gồm các nhóm ngành hàng: gia vị tổng hợp, gia vị cao cấp, hải sản cao cấp, mức chế biến, trà - cà phê, trái cây, hoa tươi
Khu vực Lê Tấn Kế: tôm - cá khô, dầu mỡ, tương chao, đậu - bột, đường, nón lá, gạo, mây tre gia dụng, trầu cau, rau củ Đà Lạt, bún tươi, lá xông, mắm, cải mặn, cải chua, đô chua, dừa, rau cải, trứng, sương sáo, nấm rơm, nước màu, nghêu, gia vị
Khu vực Phan Văn Khoẻ là khu vực bán thực phẩm chính của chợ. Bao gồm các mặt hàng: ăn uống, thịt heo, thịt bò, tôm, cua - ếch - hàu, cá biển, cá đồng, vịt - heo quay, cá hấp, đậu hũ, kiệu chua, cá khô, trứng, gà - vịt sống, nước đá...

Nổi tiếng là chợ đầu mối với số lượng hàng hóa đa dạng bậc nhất thành phố, dù đoàn đến khảo sát vào ngày trong tuần, có thể thấy các tiểu thương vẫn tất bật đóng hàng hóa và xe cộ qua lại tấp nập để ra vào chợ mua sắm, vận chuyển.

Một số hình ảnh các khu vực ngành hàng tại chợ Bình Tây. Ảnh: VietKings

  Hàng hóa được sắp xếp gọn gàng, ngay ngắn, dễ dàng chọn mua.

Sự phát triển của thương mại điện tử khiến cho việc buôn bán tại chợ truyền thống bị ảnh hưởng lớn, rất nhiều ngành hàng gặp khó khăn khi người tiêu dùng bắt đầu mua hàng trực tiếp từ đơn vị sản xuất một cách dễ dàng hơn.

Chị Nguyễn Thị Tuyết Mai – Chủ quầy hàng Kim Thành – Ngành Nylon cho biết: “Từ ngày mua sắm trên mạng thịnh hành, chợ đã giảm hẳn khách đến mua hàng, doanh số vì vậy cũng giảm đáng kể. Nhưng cô đã bán hàng ở đây mấy chục năm trời nên vẫn cố bám trụ lại với nghề dựa vào nguồn khách quen. Ở đây, cô phải lấy hàng sẵn của rất nhiều công ty cung cấp để có nhiều mặt hàng cho khách lựa chọn. Mọi nhu cầu về hộp nhựa, túi nylon đựng thực phẩm cô đều có. Chợ truyền thống là nét đẹp văn hóa, là nơi những người bán lẻ dễ dàng mua được nhiều thứ trong một lần đi chợ để về phân phối lại. Mua trên mạng thì phải đặt nhiều chỗ khác nhau, đó cũng là điểm hạn chế.”

Theo quan sát của nhóm Biên tập viên Hành trình Best, những quầy hàng trong nhóm Ngành Giày dép đóng cửa rất nhiều, chỉ còn lại một số quầy mở cửa. Đây là nhóm ngành gặp nhiều khó khăn khi không cạnh tranh lại được với các sàn thương mại điện tử và các nhãn hàng.

Trái ngược với Nhóm ngành Giày dép thì nhóm ngành thực phẩm, bánh kẹo, đồ chơi trẻ em vẫn mở cửa hầu hết các sạp hàng. 

KẾT

Với lối kiến trúc cổ xưa, cùng bề dày lịch sử, sự phong phú của các chủng loại hàng hóa, chợ Bình Tây đang mở ra hướng phát triển mới là điểm du lịch, tham quan, mua sắm, khám phá ẩm thực, trải nghiệm văn hóa chợ của du khách khi đến với TP.HCM.

TỔ CHỨC BEST VIỆT NAM (Tổng hợp và đề cử)