[WOWTIMES - VIETKINGS] Lễ hội Điện Hòn Chén tại Huế: Sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng dân gian và nghi thức cung đình - Top 100 Lễ hội tiêu biểu tại các tỉnh thành Việt Nam 2025 (P.33)

11-06-2025

(WOWTIMES - VIETKINGS) Lễ hội Điện Hòn Chén hay còn được biết đến với tên gọi lễ hội Điện Huệ Nam, Lễ Vía Mẹ, hội Thiên Y A Na Thánh Mẫu, là lễ hội dân gian truyền thống gắn với di tích Điện Huệ Nam và đình làng Hải Cát, thuộc xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.

 

Điện Hòn Chén hay Huệ Nam Điện tọa lạc trên núi Ngọc Trản, phường Long Hồ, quận Phú Xuân, thành phố Huế. Núi Ngọc Trản xưa có tên là Hương Uyển Sơn, sau mới đổi tên là Ngọc Trản (có nghĩa là chén ngọc), dân gian vẫn quen gọi là Hòn Chén vì nó có liên quan đến giai thoại về vua Minh Mạng đánh rơi chén ngọc. Điện Hòn Chén thờ Thánh mẫu Thiên Y A Na, từ thế kỷ 16, thánh mẫu Thiên Y A Na thực chất là một nữ thần Chăm tên là Pô yang Inô Nagar, nghĩa là ‘Thần Mẹ Xứ Sở’. Nữ thần này được cho là đã tạo ra đất đai, cây cối, rừng quý, lúa, bắp, và dạy người dân cách trồng trọt. Để tôn vinh bà, người dân địa phương tổ chức lễ rước trang trọng Thiên Y A Na Thánh Mẫu từ Huệ Nam tới đình làng Hải Cát trên những chiếc thuyền kết thành bè, trang trí đèn, nến và cờ xí rực rỡ sắc màu.

 

 

Huệ Nam Điện nằm cạnh con sông Hương xanh màu lục bích thơ mộng

 

Điện Hòn Chén là nơi ngày xưa người Chàm thờ nữ thần PoNagar, sau đó người Việt theo Thiên Tiên Thánh Giáo tiếp tục thờ bà với danh xưng là Thánh Mẫu Thiên Y A Na

 

Lễ điện Hòn Chén được tổ chức lần đầu vào lúc nào, điều này vốn dĩ chẳng ai biết cả. Chỉ biết là theo những người lớn tuổi tại địa phương kể lại, Lễ điện Hòn Chén là lễ hội dân gian lớn nhất của những người theo tín ngưỡng thờ Thánh mẫu Thiên Y A Na. Trong giai đoạn đầu, lễ hội điện Huệ Nam chỉ diễn ra trong phạm vi khu vực điện thờ, về sau có sự tham gia của dân làng Hải Cát và dần dần phổ biến rộng rãi trong nhân dân. Ngày nay, lễ hội truyền thống điện Huệ Nam mang sắc thái của các thánh môn đệ tử thờ Mẫu ở Việt Nam, và thực sự trở thành một trong những sản phẩm văn hóa tiêu biểu của vùng đất Huế. Hơn thế, lễ hội điện Huệ Nam còn có sức lan tỏa mạnh mẽ đến nhiều vùng miền trong cả nước, nhận được sự quan tâm đặc biệt của hàng vạn người.

Lễ hội giống như một festival về văn hóa dân gian trên sông Hương, tấp nập những chiếc "bằng" (thuyền kết đôi) với cờ phướn, hương án đủ màu sắc, hành hương về điện Hòn Chén, nơi thờ Thánh Mẫu. Lễ hội Điện Huệ Nam hàng năm cử hành lễ hội vào hai kỳ: mùng 2, mùng 3 tháng ba và tháng bảy âm lịch

 

Lễ điện Hòn Chén diễn ra vào 2 dịp Xuân tế và Thu tế trong năm, hay còn gọi là tháng Bảy kị cha, tháng Ba kị Mẹ theo tín ngưỡng của người dân

 

Các nghi lễ nổi bật tại Lễ hội Điện Hòn Chén

Lễ điện Hòn Chén được tổ chức trong hai ngày, với hai hoạt động chính là lễ nghinh thần và lễ chánh tế

Lễ Nghinh Thần

Đây là một nghi thức trang trọng diễn ra trên dòng sông Hương thơ mộng. Trong lễ này, người dân rước tượng Nữ Thần Thiên Y A Na từ chính điện xuống thuyền lớn được trang trí kì công (hay còn gọi là “bằng”) và cuối cùng là hàng chục chiếc “bằng” sẽ theo đuôi “bằng” Thánh Mẫu dọc theo sông Hương, rước “Mẹ” từ điện Huệ Nam về làng Hải Cát, Thị xã Hương Trà để tuần du bốn phương. Lễ chính thức bắt đầu lúc 5 giờ sáng, khi người dân tập trung tại bến thuyền Tòa Khâm trên sông Hương. Từ bến Nghinh Lương đình, đoàn rước lên thuyền để ngược dòng sông Hương lên điện Hòn Chén, nơi tổ chức chính lễ. Những đội thuyền được kết bằng trang hoàng lộng lẫy đã tạo điểm nhấn đầy âm sắc trên sông Hương. Thuyền cập bến điện Hòn Chén, từng đoàn lần lượt tiến vào dâng lễ vật tiến cúng Thánh mẫu cùng các vị thần linh. 

 

Khung cảnh đoàn thuyền rước tấp nập dọc dòng sông Hương thơ mộng vào ngày diễn ra Lễ điện Hòn Chén

 

Khi thuyền cập bến, đoàn rước sẽ đi trật tự, trang nghiêm để rước nữ thần Thiên Y A Na về đình làng Hải Cát. Đi trước là những người bưng lễ vật và đội cầm cờ phướn

 

Những người tham gia lễ nghinh thần mặc trang phục truyền thống lộng lẫy, giống như những ông hoàng bà chúa thời Nguyễn. Chiếc thuyền rước nữ thần Thiên Y A Na được kết từ nhiều thuyền nhỏ, trang trí đèn nến lung linh và cờ xí rực rỡ. Trên thuyền, các vật phẩm cúng tế như hoa, quả, hương, bánh, nem, trà, giấy vàng bạc được sắp xếp ngay ngắn để chuẩn bị cho nghi thức cúng. Đoàn rước gồm bàn thờ thánh, long kiệu Thánh Mẫu, hòm sắc vua phong, và các vật dụng khác như tán, cờ, quạt. Đoàn còn có một bàn thờ khác, kiệu và hòm sắc của nhị vị Thượng Ngàn và Thủy Cung Thánh Mẫu. Đám rước diễu hành trong tiếng nhạc réo rắt của phường hát văn và phường bát âm, tạo nên một cảnh tượng sôi động và trật tự.

Đám rước diễu hành một cách sôi động, trật tự theo khuôn khổ trong tiếng nhạc réo rắt của phường hát văn và phường bát âm.  Sau khi đám rước đến điện, Lễ điện Hòn Chén sẽ tiếp tục với lễ tế Túc Yết cùng nhiều hoạt động tín ngưỡng, tâm linh truyền thống như hát thờ, lên đồng hầu bóng suốt cả đêm.

 

Lễ rước cung nghinh Thánh mẫu

 

 

Người tham gia đội ngũ nghinh thần sẽ mặc những trang phục khăn chầu, áo ngự bình lộng lẫy sắc màu tương tự những ông hoàng bà chúa thời Nguyễn ngày xưa

 

Trong ngày di��n ra lễ nghinh thần, có nhiều hoạt động mang đậm nét văn hóa dân gian truyền thống được tổ chức tới tận sáng hôm sau như hát thờ, lên đồng hầu bóng, v.v

 
Lễ tế Túc Yết

Khi đám rước đến điện, Lễ điện Hòn Chén tiếp tục với lễ tế Túc Yết và nhiều hoạt động tín ngưỡng truyền thống như hát thờ và lên đồng hầu bóng suốt đêm. Lễ chánh tế được tổ chức ngay sau khi các vị thần và Thánh Mẫu được đón rước đến điện, diễn ra long trọng tại khu vực điện với nhiều hoạt động truyền thống mang đậm nét văn hóa dân gian. Trong lễ hội này, có các nghi thức như Thánh Mẫu tuần du làng Hải Cát, lễ tế làng Hải Cát, cung nghinh Thánh Mẫu hồi loan về điện, lễ phóng sanh, và thả đèn hoa đăng. Phóng sanh là hoạt động cuối cùng trước khi kết thúc Lễ điện Hòn Chén, thể hiện tâm niệm hướng thiện và tích công đức, thu hút sự tham gia nhiệt tình của người dân tham dự lễ hội.

 

Khi đám rước lễ điện, chủ lễ sẽ tiếp tục làm lễ tế Túc Yến

 

Người chủ trì buổi lễ sẽ khấn và dâng lễ vật đến các vị thần. Lễ vật là heo quay, hoa, quả, hương, giấy tiền bạc, v.v.

 

Những lễ vật và lời khấn mang theo ước nguyện về một năm bình an, thuận buồm xuôi gió, gặp nhiều điều may mắn, tốt lành

 

Thả đèn hoa đăng là một trong những hoạt động được mọi người hưởng ý đông đảo trong ngày diễn ra lễ chánh tế

 
 
Tháng 12.2024, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký Quyết định công nhận lễ hội điện Huệ Nam là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

 

 

Với những nghi thức truyền thống, lễ rước trang nghiêm cùng các hoạt động dân gian phong phú, lễ hội Điện Hòn Chén đã góp phần tạo nên một không gian văn hóa đặc sắc, gắn kết cộng đồng và lưu giữ những giá trị di sản quý báu của dân tộc. Đồng thời, lễ hội nhằm góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, di sản gắn với di tích, đáp ứng nhu cầu tinh thần của cộng đồng thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam Phủ - di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại đã được UNESCO công nhận.
 

----------------------------------------------------------------------------

TỔ CHỨC KỶ LỤC VIỆT NAM (VIETKINGS)

Địa chỉ: 01 Đặng Văn Ngữ, Phường 10, Quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh

Điện thoại: (0283) 8 477 477

Đăng ký Kỷ lục: 0908 254 258 - 08 333 68 555

 


Mỹ Hằng - WowTimes (Tổng hợp và biên tập, ảnh: Internet)


Content1 (mobil)